Verkorte stukkies uut ‘t boek, dat in 1928 as fuleton in de Zwolsche krante stund. “HARM, Boerenlèv’n an de Riest”, eschreven deur L. Jonker, banketbakker an de Vaort, deels opnij verteld.
Wat een ummekeer iniens …..
Jaoren en jaoren had ‘t olde mense Harm altied skieve an‑ekeken en hum de voete dwars ezet. Waorumme? A’j heur dat evraogen hadden, dan had ze dat zölf niet kunnen zeggen. Deu hi’j zien wark niet goed ? Ja, dat wel… Had hi’j teveule praoties of was hi’j te vri’j tegenover heur? Nee, dat niet… Was d’r wat op zien ummegank an te marken? Ok niet… Mar now… Zien wanhoopsdaod was toch nog goed uut‑epakt “Toe Grietien, skink Harm nog ies gauw een koppien in”, zee ‘t olde mense, as hij in de keuken was eroepen um koffie te drinken en anstalten maakten um weer an ‘t wark te gaon. “Hij mut dr hard veur warken”, zee ze zo ies een keer uut heurzöls. Niet zo lank d’r nao leupen ze op een zundagmiddag bij ‘t land langes, Grietien veurop mit kleine Freerk an de hand, dan ‘t olde mense (wat leup ze nog kwiek en wat dreiden ze nog!) en d’r achteran Harm mit kleine Diene. Bij de eerpels bleven ze even staon; wat stunden ze d’r mooi bi’j. “Ja”. zee Harm, “t is alles vörderlijk van ‘t jaor” “Sename hier”. prees hum ‘t olde mense, ‘le hebt deugd van oen wark!” Harm kun ‘t niet goed velen, dat ze hum zo gunk priezen, hi’j leut ‘t jao toch niet gruuien! De mulder, die vake ‘s aovends nog even langes kwamp, um een praotien te maken, en altied wel een ni’jgien wus, leup een weke later mit Harm achter op de dele en wus te vertellen dat Geu van Jan Mulders Aorend de boerderi’je wat verkleinen wol. Hi’j wol van ‘t haarst een kamp Riesterland verkopen. “Dat is net wat veur oe. Ie mut jao alle jaoren grös d’r bi’j pachten. Naor ze zegt mut ‘t best land wezen!” Ja, dat wus Harm ok wel en ‘t leek hum ok wel goed, mar ja . ‑ … ‘t olde mense…. “Ik zal wel ies mit heur praoten”, zee de mulder. ‘t Olde mense had dr eerst niet veule oren naor, mar toen alle veurs en tegens bespreuken waren, zul ze d’r nog ies over prakkezeren. En ja heur, ‘t zul d’r van komen! De buren hoefden ‘t niet te weten, dat ‘t veur heur was, dus de mulder mus ‘t mar veur heur kopen. ‘t Was wel gloepens veule geld, mar d’r bleef ok nog een hiele bulte in de olde kouse over en ze hadden ware veur ‘t geld Harm vuulden hum groot boer en warkten, as ‘t kun, nog harder.
Op zekere dag was hi’j op ‘t land an ‘t eggen, toen hi’j an ‘t ende keren zul ‑ en even een spiertien tebak achter de koezen wol stoppen ‑ toen heurden hi’j een geskrieuw as ter an toe. “Harrem! Harrem!” reup Grietien ‑ en hij zag dat ‘t d’r zo rookten… “Ik geleuve al zien levensdagen, dat de boel in de brand stiet! ” skruk hi’j ‑ en leut ‘t peerd en de egge in de steek en leup zo hard as hi’j kun deur ‘t mulle bouwland op huus an. Op de weg zag hi’j ok al volk lopen en veurdat hi’j bi’j huus was, sleugen de vlammen al uut ‘t rieten dak. Wat mus hi’j ‘t eerste doen? Tied um d’r over te prakkezeren had hi’j niet. Hi’j mus redden wat d’r te redden was, dat stund bi’j hum vaste. Hi’j leup de banderdeure in, greep wat hi’j griepen kun en kwamp d’r mit een riezebessem en een skuppe uut. Mar op de dele was gien brand. ‑ Waor waren zien vrouwe en kienders? Hi’j leup naor veuren, daor zag hi’j Grietien. “Waor bint de kienders?” vreug hi’j. “Daorwel”, zee ze, “mar moeder zie’k niet. Waor kun die toch zitten… Een paar starke kerels raomden de veurdeure lös en daor zagen ze ‘t olde mense op een stoel staon veur ‘t kammenet. Ze had een kissien onder de narm en nog een dink in de hand. Iene van die kerels bedacht hum niet lank, gunk naor binnen en mit ‘t olde mense over de scholder kwamp hi’j dr uut. ‘t Kissien had ze nog stief onder de narm, mar dat andere dink was heur uut de hand evallen. Die keer’l d’r weer in en die kwamp toen weer terugge mit een olde kouse, waor ‘t geld in zat….
‘t Veurhuus brandden hielemaole of, mar ‘t achterste bleef staon. ‘t Olde mense gunk mit Kiösien van Jan Mulders Aorend mit ‑ en Grietien mit de kienders kregen bij de andere buren onderdak. Daor kun Harm ok wel naor toe gaon, mar hij wol niet. Hi’j kun op de dele wel een plekkien vienden en wol mar ‘t liefste bi’j huus blieven. En mar prakkezeren over de scha ‑ en over ‘t geld. Hoe zullen ze de boel weer ooit veur mekare kriegen. ‘t Beste zul wezen, dat ze veureerst mar op de dele gungen huzen. Van alles muzzen ze lienen, een potkachel, taofel, stoelen en zuks meer. ‘t Olde mense kwamp de andere dag ok weer opzetten. Harm was d’r al op bedacht, dat hi’j now hiel wat gekarm zul heuren. “0, fuj toch, wat een ongerief ‑ en da’k now op mien olde dag d’r zo van of muzze komen”. ‘t Was mar behölpen op de dele. Zo kun ‘t toch ok niet blieven… De tummerman wordden d’r bij ehaald, urn ‘t veurhuus weer in orde te maken, mar die wol eerst een tiekenink maken, dan kunden ze zien, hoe ‘t worden zul. Hij leut heur niet te lange wachten, mar toen vund ‘t olde mense ‘t veuls te mooi, mit zukke grote roeten. Mar de anderen vunden, dat ‘t zo heurde ‑ en toen mus zij ‘t mar overgeven. De tummerman zul ‘t wel weten ‑ en ‘t kwamp best veur menare! Tegen ‘t haarst, veurdat de koenen op stal kwamen, kunden ze d’r wel in.
Tjonge, zo prakkezeerden Harm, dan kwamp d’r nog hiel wat kieken veurdat alles veur menare was, want ze hadden now wel wat e‑liend spul, mar as dommist de boel klaor was, mus d’r jao van alles wezen, stoelen, taofel, een kammenet en wat al niet meer… Hij mus mar ies een keer mit Grietien naor Möppelt toe… Een weke of wat d’r nao gungen Harm en Grietien mit peerd en wagen d’r op uut. “Waor zulden die hen gaon ?”. vreugen ze bi’j Jan Mulders Aorend ‑ en ze stunden mit de neuze vlak tegen ‘t glas, um ze zo varre as ze kunden nao te kieken.
Toen ze op de naomiddag trugge kwamen, wordden ze al wat wiezer, want ze kunden wel zien, dat d’r huusraod in de wagen was. “Ze bint vaste naor Möppelt ewest”, zeden ze en ze wordden kwaod van jeloersigheid, want ze kunden niet uutstaon dat ze daor bi’j Harm zo’n mooi spullegien neerzetten, mit haoste een veurhuus as van grote luu … ! Hoe duurden ze ‘t te waogen; die zo hoge tummert, hef kans lege te vallen…..
‘t Was ‘t olde mense ok veuls te gortig, dat nijmoedse spul wat ze in Möppelt ekocht hadden. Nee mar, dat was toch veuls te mooi veur heur. “Och moeder”, zee Grietien, “d’r was niks an te doen, dat olde spul was niet meer te kriegen”. Veur ‘t olde mense was d’r een mooi leeg stoeitien bi’j, mit twee leunings d’r an, an weerskanten iene ‑ en dat maakten toen weer veule goed.
In de brand ‑ uut de brand.
Bertus Drent