“As klein magien van een joar of twaalf gunk al met Menieze (meuje = tante Niesje) de boer op, um te helpen bij ui huusslachten. Darms schoonmaken, worstevleis dreien, worst opstoppen, leverworst en bloedworst maken en op het leste van de ressies, met wat kooknat, balkenbrei maken. Menieze was doar goed in en worden in de harfst en winter veul evroagd um te komen helpen bij ut ofwarken van ut geslachte varken, Ze was barre sekuur en helder en schrobde de tonnen en vaten goed uut met sodawater. As Menieze de boel of ewarkt had gunk ter niks kepot (bedorven) of overstuur.
Veur smeerselties zalfies en aandere huusmiddelties kunnen ie ok goed bij heur teregte. Zij hef ut mij ok wel een beetien eleerd en in ut begun van oens trouwen hek ter nog wel wat met edoane maar ik zaate al gauw onder de rimmetiek en toen kunk det niet meer doen.”
Opoe had gewrichtsreuma. De gewrichten in haar handen en voeten waren vergroeid. Behalve dat het lastig was, had ze ook erg veel pijn. Pijnstillers, zoals akkertjes en asperines, waren in de oorlog nog wel te krijgen, maar die hielpen op het laatst ook niet meer. Gelukkig had ze ook wel dagen dat de pijn wat dragelijker was, vandaag was zo’n dag.
“Toen ik vieftienjoar ware, warken ik bij een grote boer hier in de buurte as ondermeid en in de harfst en winter mus ik ook helpen met dorsen op de dele. Wij waren dan met een man of zesse. De eerste begun te sloan, dan de tweede en zo wieder. Ie mussen goed opletten want ai iets te late waren, sleut de volgende oe op de stok en det deut magchies zeer in de haanden. Zoo roffelden wi’j dan een paar ure. Ut luie zweet was der dan wel uut. Um acht ure kwaamp de boerinne dan met koffie, doar kreeg iederiene dan un kandij klontien bij. Op een keer had ze zeum klonten op ut schotteltien elegd en toen ze de boel weer op kwaamp halen, waren de klonties op. Toen mus ik het lien “Marre heb ie twee klonten epakt?” vreug ze kwoad. Ja mien joggien, de mensen bint net een toom kippen, ze pikt altied op de minste. Maar toen naamp Jan Hopster ut veur mi’j op: “Die twee klonties heb ik epakt want die koffie van oe is aans niet te drinken en die pannekoeken van oe die hoef ik straks ook niet; ie schraapt ze de panne uut, nog te zuunig um een beetien vet te gebruuken. die krieg ik thuus wel beter”. “Was det Hopster die met Jantien Engel etrouwd was?” vreug ik, want ik vund Engel een mooie achtername.”
“Ja mien jonge die kun det zeggen want hij warkte niet veur vaste bij die boer. Later heb ik op Rabbinge ediend bij Takken, der waren wel vier manieren um doar te komen:
- Van de Haar uut, rechtuut rechtan over Den Huuzen dan de Riest over en deurde bos noar de boerderije van Takken.
- Ook kunk teegnover de schoele achter uut de Riest over, maar dan mus ik ook weer deur de bos. Det hadden mien va en moe liever niet Miena Koes was nog niet zo lange eleden vermoord. Iederiene was veurzichter eworden.
- Bij de karke, doar gung ik meestal achteruut, het karkevonder over en dan der zoo op an.
- Achter ut karkhof kunk ook langs, maar dan kwaam ik Berend van de Barg vake tegen en die had een oogien op mi’j. Ik wol daor niks van weten.
Opoe’s geboortehuis.
Vake ak smörgens bij de boerderije kwame, kunk weer rechts umkeerd maken, want dan mus ik naor de Balk lopen um vief kanne pietereulie op te halen. Dan was ter weer een koe dood egoane an miltvuur. Der worden dan een diep gat egraven en door kwaamp de dooie koe in. Der gunk pietereulie over en ‘t worden in de braand esteuken. As ut uut ebraand was, kwaamp er onder toezicht van de veearts ongebluste kalk over en worden het gat met zaand weer dichte egooid.
De familie Takken is doar helemoale deur verarmd. Iedere keer was ter weer een koe dood. ‘t Waren zukke beste mensen.
Op de boerderije van Jan Huuzing, woar now te Koate van ‘t Hoekien woont, doar die’n un boerenknecht uut Ni’jluuzen. Hij was in dienst bij ut peerdevolk ewest en kun merakels overweg met de peerden. Soms stunt hij wietbiens op de lege wagen te zingen en dan gunk het in draf over old Averiest.
“Wat zung hij dan oepoe?” vreug ik er tussen deur.
Och jochien wat zal ‘k oe zeggen van
Geze die lag vlak an’t pad
Had ik der maar is iene
Had ik der maar is iene
Geze die lag vlak an’t pad
As ik der maar is iene had.
Maar ook wel soldoaten varsies en nog veule meer. Wi’j dienden dus niet zoverre van mekare. Wi’j kunden ut zowat of-knipogen. Noa een posien verkering binne wij op elf April 1895 etrouwd. Met zien vieren (mien va en moe gungen ook met, opa zien olders waren al uut de tied), binne wij toen van de Haar noar Dedemsvoart elopen en in het gemientehuus etrouwd. Op de terugweg hebbe wij een keertien op-e-steuken en toen was het edoane met de pret. Gauw ut zundaagse goed uut en weer an ‘t wark. Algauw kun opa bij baron van Dedem op de Rollecate an’t wark komen as boerenknecht De verdiensten waren veertien stuuver daags. Het wark was van ‘s morgens zesse töt ‘s avonds achte en soms nog langer, maar der was wel vrij wonen bij. Zodoende was oens eerste woonhuus het olde schuthuus an Sluus drie.
Omgeving Sluis III te Nieuwleusen.
Opa mus ook een keer lopend met drie peerden noar de markt in Zwolle. Um twee ure ‘s nachts mus hij al op pad met de drie peerden an ‘t touw. Ut was hum deur van Dedem verbeuden d’r op te gaon ztten, want de peerden moggen niet vermeuid worden. ‘t Was beter dat de knecht muu op de markt kwaamp, dan de peerden. Opa hef ook nog een paar jaor met de schoapen van Van Dedem de heide op egoane, schoapherder dus, det verdiende beter, vief gulden in de weke. Veule grote snoeken vunk hij in die tied, de mensen zeiden dan ook dat de scheper van Van Dedem soms zukke grote snoeken op de rugge had det ze mit de starte over de grond sleepten. De hele buurte kreeg dan een stuk mee, zodat ze allemaole snoek kunden eten. Dik zeum joar hebbe wij doar ewoond, oen moe is doar geboren en tante Hennie. Der is ook nog un kind bij de geboorte overleden. D’r was geen geld um de dokter te laten komen bij de bevalling. Un buurvrouw zul mi’j helpen maar ‘t is allemoal mis egoane. ‘t Was nog un joggien ok. Wij hebt doar beide veul verdriet van ehad. Oepoe was eem stille. Opa is ter een beetien rebels van eworden, want ‘t is toch wat aai de hele dag hard mut warken en zo weinig verdient dat ‘r nog geen dokter van betaalt kan worden. Hi’j hef ‘t er vake met de aandere arbeiders over ehad dat ze te weinig verdienden, maar ja, det was nou ienmaol zo en ze waren bliede dat ze wark hadden. Toch hebt ze in ‘t leste besleuten de Baron um meer geld te vroagen. Met un man of wat wollen ze det samen goan doen. Der worden belet evroagd bij de Baron, die zol ze dan de ankommende zoaterdag um vief uure te woord willen staon. Maar hoe dichter ut bij de zoaterdag kwaamp hoe benauwder de aandere keerls ut kregen. Het was in ‘t leste zo wiet, dat toen ‘t zoaterdag was durven der gien iene meer noar de Baron. Opa is ‘r toen alleen noar toe egoane. Hij hef weinig hoeven zeggen. Toen hij netties op de deure eklopt had, de pette of e zet en noar binnen egoane was, kaamp hij veur het berroo van Van Dedem te stoan. “Zo Boerman je bent zeker niet tevreden met je loon want anders stond je hier niet. Er is maar één oplossing: Jij hebt maandag een andere baas en ik een andere knecht. Om acht uur maandagochtend moet het huis schoon en verlaten zijn.” Doar stund Opa dan. Hij had niks kunnen en hoeven zeggen, maar was wel warkloos en dakloos. Wij bint ‘s avonds met de drie kiender noar de Balk e-lopen, um mien va en moe te vroagen veur onderdak. ‘t Kun toch niet aanders? De kiender bint doar die nacht e-bleem en wij bint weer terugge e-goane, um de boel kloar te zetten en ut huus wat op te hemmeln. Zundags gung ie niet verhuzen Opa is maandagsmorgens heel vrog noar de Balk egoane, hef un platte wagen en de kidde van Pieterman e-liend en veur acht uure ware wij vertrokken. Wij wollen de ere an oens zolf holl’n. Op de Haar zaten wij mit acht man in ‘t kleine boerderijgien. Mien va en moe, opa en ikke, mien jongste breur was nog thuus en de drie kiender. Gelukkug kwam noar un halfjoar het geld los uut de arfenisse van opa zien va. De boel was eindeluk uut mekare e-maakt. D’r waren un bulte kiender en ook nog twee soorten kiender. Opa zien va was twee keer e-trouwd, doarumme had ut nog al wat e-duurd. Van det geld hebbe wij toen ut olde witte huus met twee bunder laand e-kocht. Ut veurste stuk was al gruunlaand maar ‘t achterste was nog heide. Wi’j mut op holl’n, joggien. Un aandere keer goa wi’j wel wieder.”
Ik hoop dat onze lezers de verhalen uit deze streek graag willen lezen en kunnen begrijpen. Dit i.v.m. het dialect. Als dat zo is, wil ik hiermee wel doorgaan. Maar er komen dan nog een oma en twee opa’s vertellen en opoe is ook nog lang niet uit verteld. Mocht het te moeilijk te lezen zijn of niet interessant, dan hoor ik dat graag. “Dan doe wij zo un aandere piere an ‘t hoakien”, zou opoe zeggen.
P S. Deze baron van Dedem, was de zoon van de stichter van het kanaal.
Jan Nijeensikkens