In “Eigen Volk”, 83 jrg. 1936, 1ste afl. is het volgende artikel verschenen.
Een heksengeschiedenis in Dedemsvaart.
Men schrijft aan het Vaderland:
Te Dedemsvaart is weer eens gebleken, dat in deze eeuw nog een deel van de plattelandsbevolking gelooft aan heksen en haar macht. In het gezin van een werkloze, die in de werkverschaffing werkt, was een kind ziek. De kleine, tien maanden oud, had het soms buitengewoon benauwd, zoodat de ouders voor een ernstige afloop vreesden. Belangstellende buurvrouwen, die elk oogenblik van den dag over den vloer kwamen, om de kleine te zien en de angstige moeder raad te geven, -niet één was er blijkbaar die op het idee kwam te adviseren een dokter te raadplegen- praatten zoo veel en zoo vaak over heksen, dat de jonge moeder tenslotte begon te gelooven, dat haar kind behekst was. Na lang aandringen, liet zij zich overhalen de proef op de som te nemen door liet hoofdkussen van het kind open te snijden. Zooals het wel meer bij lang beslapen kussens het geval zal zijn, werd in het kussen een “krans” aangetroffen, die door de vrouwen onmiddellijk als een heksenkrans werd bestempeld.
Met veel geheimzinnigheid werd het kussen grondig verbrand om de tooverkracht van de boze heks uit te bannen. De moeder van het nog steeds zieke kind tobde zich verder af met de vraag wie het kind wel behekst kon hebben en tenslotte vertrouwde de arme vrouw niemand meer: ieder uit haar omgeving stond onder verdenking de vreselijke daad te hebben begaan, daar allen van tijd tot tijd wel eens naar de kleine waren komen kijken. Het gevolg van deze achterdocht was, dat de vrouw met al haar buren ruzie kreeg en dat de verstandhouding in het buurtje er met den dag slechter op werd.
Tenslotte kwam een en ander ook den plaatselijken autoriteiten ter oore, die ‘t raadzaam achtten om een onderzoek, en wel een geneeskundig, te laten instellen. Een arts constateerde, dat het kind bronchitis had en nam dientengevolge zijn maatregelen. De toestand van het kind is thans verbeterd, en ook de rust onder de opgewonden buurtbewoners is wedergekeerd.
In de jaren dertig van de twintigste eeuw zijn er onder de bevolking van Dedemsvaart nog sporen van bijgeloof te vinden geweest, zoals blijkt uit bovenstaand artikel. Het anoniem verschenen artikel is van de hand van Kees Hartmans, zoon van de bekende Dedemsvaartse huisdokter Dirk Hartmans. De jong gestorven historicus Kees Hartmans heeft o.a. op het gemeentearchief van Amsterdam gewerkt. Er zijn van zijn hand vele publikaties verschenen, vooral over de Dedemsvaart en omgeving, o.a. over de Ommerschans.
In “Bijdrage tot de geschiedenis van de gemeente Avereest” van Jacob Drent is hoofdstuk III aan de Ommerschans gewijd. Drent schrijft dat wij over dit alles zo goed zijn ingelicht dank zij, nu wijlen, de heer K.D. Hartmans, die zo vele nasporingen heeft gedaan.
Gerda van Asselt